یا ایها الذین امنوا...5

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَيْکُمُ الصِّيامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ

یا ایها الذین امنوا...

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَيْکُمُ الصِّيامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ

ای کسانیکه ایمان آورده اید روزه بر شما نوشته شد همانگونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد تا پرهیزگار شوید .

سوره بقره آیه 183

 ● تفسیرنمونه روزه سرچشمه تقوا
به دنبال چند حکم مهم اسلامى که در آیات پیشین گذشت در آیات مورد بحث به بیان یکى دیگر از این احکام که از مهمترین عبادات محسوب مى پردازد و آن روزه است ، و با همان لحن تاءکید آمیز گذشته مى گوید: ((اى کسانى که ایمان آورده اید روزه بر شما نوشته شده است آنگونه که بر امتهائى که قبل از شما بودند نوشته شده بود)) (یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب على الذین من قبلکم ).
و بلافاصله فلسفه این عبادت انسانساز و تربیت آفرین را در یک جمله کوتاه اما بسیار پرمحتوا چنین بیان مى کند:(( شاید پرهیزکار شوید)) (لعلکم تتقون ).
آرى روزه چنانکه شرح آن خواهد آمد عامل مؤ ثرى است براى پرورش
روح تقوا و پرهیزگارى در تمام زمینه ها و همه ابعاد.
از آنجا که انجام این عبادت با محرومیت از لذائذ مادى و مشکلاتى مخصوصا در فصل تابستان همراه است تعبیرات مختلفى در آیه فوق به کار رفته که روح انسان را براى پذیرش ‍ این حکم آماده سازد.
نخست با خطاب یا ایها الذین آمنوا: اى مؤ منان !
سپس بیان این حقیقت که روزه اختصاص به شما ندارد، بلکه در امتهاى پیشین نیز بوده است .
و سرانجام بیان فلسفه آن و اینکه اثرات پربار این فریضه الهى صددرصد عائد خود شما مى شود، آن را یک موضوع دوست داشتنى و گوارا مى سازد.
در حدیثى از امام صادق نقل شد که فرمود: لذة ما فى النداء ازال تعب العبادة و العناء!: ((لذت خطاب ((یا ایها الذین آمنوا)) آنچنان است که سختى و مشقت این عبادت را از بین برده است !.))

 ● حقیقت روزه در حدیث قدسى (یعنى احادیثى که سلسله سندش منتهى به خود خداى تعالى مى ‏شود) آمده است که خداى تعالى فرمود: روزه فقط براى من است و من خود جزاى آن را مى ‏دهم.

علامه طباطبایی: این روایت را شیعه و سنی البته با مختصر اختلافی نقل کرده ‏اند. وجه اینکه روزه برای خدای سبحان است این است که تنها عبادتی است که از امور عدمی تشکیل می ‏شود به خلاف عبادت های دیگر از قبیل نماز و حج و امثال آن که از امور وجودی ترکیب می ‏یابد و یا حداقل امور وجودی هم در آن ها دخالت دارند. معلوم است که فعل وجودی نمی ‏تواند محض و خالص در اظهار عبودیت عبد و ربوبیت رب سبحان باشد چون خالی از نقایص مادی و آفت محدودیت و اثبات انانیّت نیست و ممکن است در انجام آن قصد غیر خدا هم به میان آید و سهمی از آن را برای غیر خدا انجام دهد، چنان که در موارد ریا و سمعه و سجده برای غیر خدا این آفت ‏ها مشاهده می ‏شود به خلاف عملی که همه ‏اش نفی است؛ یعنی روزه که عبارت است از نخوردن، ننوشیدن و فلان و بهمان نکردن که صاحبش خود را بالاتر از اسارت در برابر مادیات می ‏بیند و با خویشتن ‏داری خود را از لوث شهوات نفس پاک نگه می ‏دارد. این امور عدمی چیزی نیست که غیر خدا هم سهمی از آن داشته باشد زیرا امری است تنها میان بنده و پروردگارش و طبعا کسی جز خدا از آن با خبر نمی ‏شود.

اینکه فرمود: «انا اجزی به». اگر کلمه (اجزی) را به صیغه معلوم بخوانیم، یعنی من جزای آن را می ‏دهم آن وقت دلالت می ‏کند بر اینکه در دادن اجر به بنده، کسی میان او و خدا فاصله و واسطه نمی ‏شود، همانطور که بنده هم در بندگی و عبادت خدا به وسیله روزه کسی را دخیل قرار نداد و نگذاشت کسی از روزه ‏داریش با خبر شود، چنان که در باره صدقه آمده است: «صدقه را تنها خدا می ‏گیرد و بین صدقه دهنده و خدا کسی واسطه نیست». در قرآن هم آمده است: «و یاخذ الصدقات» (توبه/105). اما اگر (اجزی) را به صیغه مجهول بخوانیم معنایش این می ‏شود: (خود من جزای روزه قرار می ‏گیرم) آن وقت عبارت کنایه می‏ شود از نزدیکی روزه ‏دار به خدای تعالی.

● تقوا مهم‌ترین اثر و شاخص قبولی روزه نا بر نظر علامه طباطبایی (ره) این آیه مقدمه ایست برای اعلام حکم وجوب روزه که در دو آیه بعد می‌آید. آنچه در این آیه آمده و از اهمیت بالایی هم برخوردار است بیان اثر روزه است.
عبارت لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ که در پایان آیه آمده است در حقیقت اشاره به اثری است که روزه بر روح و جان آدمی می‌گذارد. تقوا به زبان ساده، یعنی حالتی در انسان که او را از گناه باز دارد. تقوا همان حال خوشی است که روزه داران ماه خدا آن را در ایام پایانی ماه رمضان به خوبی احساس می‌کنند. حال خوشی که انسان رغبتی به گناه نداشته بلکه از آن متنفر است و در عوض به عبادات، خصوصاً قرائت قرآن و خواندن دعا بسیار رغبت دارد.
نکته دیگر اینکه این اثر، ملاک خوبی برای نمره دادن به روزه است. هر کس به خود مراجعه کند و با توجه به تأثیری که روزه در تقوا سازی او داشته است به روزه خود نمره دهد و بداند که این کار، عمل به توصیه امیرالمؤمنین علیه‌السلام است که فرمود: حَاسِبُوا أَنْفُسَکُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا عملکرد جان خود را محاسبه کنید قبل از آنکه در قیامت آن را به حساب کشند.