در این نوشتار مروری کوتاه به برخی از سخنان امام علی بن موسی الرضا(ع) درباره شخصیت پیامبر مکرم اسلام (ص) خواهیم داشت. یکی از بیانات امام علی بن موسى الرضا(ع) درباره نام محمد و احترام به شخصیت آن حضرت است. ایشان می‌فرمایند: «اذا سمیتم الولد محمداً فاکرموه و اسعوا له فی المجالس و لا تقبحوا له وجهاً؛ چون فرزندی را محمد نامگذاری نمودید، او را گرامی بدارید و در مجالس برای او جا باز کنید و به صورت زننده و ناهنجار با او مواجه نشوید»(1).
ایشان در بیانی دیگر در همین مورد می‌فرمایند: «ما مِن مائدةَ وُضِعَتْ فَقَعَدَ عَلَیها مَن اسمه محمّدٌ أو أحمدُ إلاّ قُدِّس ذلکَ المنزِلُ فی کُلِّ یَومٍ مَرَّتَین؛ هیچ سفره‌ای گسترده نمی‌شود که بر آن اشخاصی با نام محمد یا احمد باشند، مگر آنکه آن منزل روزی دو بار مورد تقدیس قرار می‌گیرد(2).
امام رضا(ع) همچنین درباره عظمت نام محمد و برکات آن می‌فرمایند: «لا یَدْخُلُ الفَقْرُ بَیْتاً فِیه اسمُ محمّدٍ أو أحمد أو علیٍّ أو الحسنِ أو الحسینِ أو جَعْفَرَ أو طالب أو عبداللهِ أو فاطمة مِنَ النساء؛ فقر وارد خانه‌ای نمی‌شود که در آن، این نام‌ها باشند: محمد، احمد، علی، حسن، حسین، جعفر، طالب، عبدالله، و از زنان فاطمه(3).
امام رضا(ع) درباره جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) به نقل از آن حضرت می‌فرماید: «قال رسول الله صلی الله علیه و آله: یا علی، خلق الناس من شجر شتی، و خلقت أنا و أنت من شجرة واحدة، أنا أصلها، و أنت فرعها و الحسن و الحسین أغصانها... فمن تعلق بغصن من أغصانها أدخله الله الجنة..؛ ای علی ! مردم از درختهای مختلف آفریده شده‌اند ولی من و تو از یک درخت آفریده شده‌ایم. من ریشه آنم و تو تنه آن، و حسن و حسین، شاخه‌هایش و دوستدارانمان، برگ‌های آن‌اند. هر کس به چیزی از آن درختْ چنگ زند، خداوند عزوجل او را وارد بهشت می کند(4).
در روایتی دیگر امام رضا(ع) چگونگی صلوات بر پیامبر(ص) را متذکر شده‌اند. ابن اَبى‌نَصْر می‌گوید خدمت امام
رضا(ع) عرض کردم که بعد از نماز چگونه صلوات و سلام بر حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله باید فرستاد؟ امام
رضا(ع) در جواب فرمود مى گوئى: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا رَسُولَ اللّهِ وَرَحْمةُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مُحَمَّدَبْنَ
عَبْدِاللّه اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا خِیَرَةَاللّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یاحَبیبَ اللّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا صِفْوَةَ اللّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَمینَ اللّهِ
اَشْهَدُ اَنَّکَ رَسُولُ اللّهِ وَاَشْهَدُ اَنَّکَ مُحمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللّهِ وَاَشْهَدُ اَنَّکَ قَدْ نَصَحْتَ لاُِمَّتِکَ وَجاهَدْتَ فى سَبیلِ رَبِّکِ
وَعَبَدْتَهُ حَتّى اَتاکَ الْیَقینُ فَجَزاکَاللّهُ یا رَسُولَ اللّهِ اَفْضَلَ ما جَزى نَبِیّاً عَنْ اُمَّتِهِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مَحَمِّدٍ و آلِ مُحَمِّدٍ
اَفْضَلَ ما صَلَّیْتَ عَلى اِبْراهِیمَ وَ آلِ اِبْراهیمَ اِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ.
سلام بر تو اى رسول خدا و رحمت خدا و برکاتش. سلام بر تو اى محمد بن عبدالله سلام بر تو اى برگزیده ی خدا سلام بر تو اى حبیب خدا سلام بر تو اى انتخاب شده ی خدا سلام بر تو اى امین (وحى) خدا. گواهى دهم که تو پیامبر خدایى و گواهى دهم که تویى محمد بن عبدالله و گواهى دهم که به راستى تو براى امتت خیرخواهى کردى و در راه پروردگارت جهاد کردى و او را پرستش کردى تا یقین (یعنى مرگ) به سراغت آمد. پس پاداشت دهد خدا اى رسول خدا بهترین پاداشى که از طرف امتى به پیغمبرشان دهد. خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد بهترین درودى که بر ابراهیم و آل ابراهیم فرستادى که همانا تو بسیار ستوده و بزرگوارى(5).
امام رضا (ع) همچنین فرمود: «اِنّا اَهلُ بَیْتٍ نَرى وَعدَنا عَلَینا دَینا کَما صَنَعَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله؛ ما اهل بیت، وعدههاى خود را براى خودمان، بدهى و دِین حساب مىکنیم، چنان‌که رسول اکرم صلى الله علیه و آله چنین مى‌کردند»(6).
امام رضا (ع) همچنین در موضع تبیین مقام امامت و جایگاه ولایی حضرت رسول اکرم(ص) فرمود: «امامت در نسل ابراهیم (ع) باقی بود و یکی بعد از دیگری نسل به نسل آن را به ارث می‌بردند تا اینکه پیامبر اسلام(ص) وارث آن گردید. خداوند می‌فرماید: «انّ اولی الناس بابراهیم للذین اتبعوه و هذا النبی والذین آمنوا والله ولی المؤمنین» و این امامت، خاص حضرت رسول(ص) بود که به امر خدا- به همان وجه که خداوند واجب فرموده بود- به عهده علی(ع) قرار داد و سپس در آن دسته از نسل حضرت علی(ع) که برگزیده بودند و خداوند علم و ایمان به ایشان داده، قرار گرفت ... این امامت در اولاد علی(ع) تا روز قیامت خواهد بود»(7).
امام رضا (ع) درباره رسول خدا(ص) فرمود: «إن رسول الله(ص) یوم القیامة آخذ بحجزه تعالى ونحن آخذون بحجزه نبینا وشیعتنا آخذون بحجزتنا ثم قال: والحجزة النور وقال فی حدیث اخر: معنى الحجزة: الدین؛ رسول خدا(ص) در قیامت به دامان خداوند چنگ می زند و ما به دامان پیامبرمان و شیعیان ما نیز به دامان ما چنگ می زنند . سپس فرمد: مراد از دامان نور است و در حدیث دیگر فرمود: دامان به معنی دین است»(8).
و در پایان پاره‌ای از خصوصیات اخلاقی پیامبر(ص) از زبان امام رضا(ع) را یاد آور می‌شویم. امام رضا(ع) به نقل از پدران گرامی خویش به نقل از امام مجتبی(ع) می‌فرماید: «کانَ رَسولُ اللّه صلى الله علیه و آله فَخْما مُفَخَّما... یَتَـکَلَّمُ بِجَوامِعِ الکَلِمِ فَصْلاً لا فُضولَ فیهِ و لا تَقصیرَ. دمثا، لَیْسَ بِالجافى و لا بِالْمَهینِ تَعظُمُ عِنْدَهُ النِّعْمَةُ و اِنْ دَقَّت لا یَذُمُّ مِنها شَیئا غَیْرَ اَنَّهُ کانَ لا یَذُمُّ ذَواقا و لا یَمدَحُهُ و لا تُغضِبُهُ الدُّنْیا و ما کانَ لَها، فَاِذا تُعوطىَ الحَقّ لَم یَعْرِفهُ اَحَدٌ، و لَم یَقُمْ لِغَضَبِهِ شَى ءٌ حَتّى یَنتَصِرَ لَهُ...».
«رسول اکرم صلى الله علیه و آله (در نظرها) با شکوه و بزرگوار بودند... سخنانى کوتاه، جامع و بى‌چون و چرا مى‌گفتند بدون کم و زیاد، نرم‌خو و مهربان بودند، در حق کسى ظلم نمى‌کردند، کسى را خوار نمى‌شمردند، نعمت را اگر چه کم بود، بزرگ مى‌دانستند و چیزى از آن را نکوهش نمى‌کردند، از مزه غذا نه بد مى‌گفتند و نه تعریف مى‌کردند، دنیا و آنچه به آن مرتبط است ایشان را خشمگین نمى‌ساخت و هرگاه حقى ضایع مى‌شد، احدى را ملاحظه نمى‌کردند و چیزى باعث رفع خشمشان نمى‌شد، تا آن که حق را حاکم سازند(9).
پی‌نوشت‌ها
1 ـ عیون اخبار الرضا،ج2، ص 16، ح 29
2 ـ صحیفة الرضا(ع)، ص88، ح20؛ عیون أخبار الرضا(ع)، ج2، ص29، ح31
3 ـ فروع کافی، ج6، ص19، ح18
4 ـ عیون أخبار الرضا(ع)، ج2، ص134، ح324
5 ـ مفاتیح الجنان، انتشارات اسوه، قم، ص 56
6 ـ تحف العقول، ص 446
7 ـ عیون اخبار الرضا ج 1 ص 217 و 218
8 ـ عیون اخبار الرضا ج 1 ص 254 ح 20
9 ـ عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 635،ح 1
