غار سنگ شکنان

جهرم بلوار شهید مطهری _ بلوار مادر- کوچه جنب مسجد امام جواد (علیه السلام)

غار سنگ شکنان به عنوان بزرگ ترین غار دست ساز جهان مطرح است. معماران و حجاران از سنگ های کوه های جنوب شرقی جهرم آثاری بدیع و گران بها به یادگار گذاشته اند.

ستون های سنگی غار به شکلی کاملاً مهندسی سقف را نگه داشته است که نشان از توان بالای استادان و حجاران جهرمی در مهندسی معدن سده های پیشین می باشد. این غار در جنوب غربی شهرستان جهرم

در استان فارس واقع شده است. عده‌ای سنگ‌تراش این غار را به‌وجود آورده‌اند و تاریخ دقیق ساخت آن روشن نیست؛ اما حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد. وسعت این غار حدود ۲۰ هزار متر مربع با ارتفاع

متوسط سه متر است. سنگ تراشان جهرمی این غار را برای تفریح نساخته‌اند، بلکه هدف آنها، برداشت سنگ برای امرار معاش بوده است؛ ولی با تیشهٔ سنگ‌شکن خود، جاذبه‌ای زیبا خلق کرده‌اند

که به یکی از بزرگ‌ترین غارهای دست‌ساز جهان تبدیل شده و میراثی است، بسیار زیبا با چشم‌اندازی دیدنی. سنگ شکنان هنگام برداشت سنگ برای جلوگیری از تخریب غار بعد از چند متر پیشروی،

ستون‌هایی به‌جا گذاشته‌اند که این امر، موجب زیبایی دوچندان غار شده‌است. این مجموعه تاکنون مرمت نشده و هشت دهانه دارد که ورودی دو دهانهٔ آن تخریب شده‌است.

سال ها قبل، وقتي سنگ شکنان جهرمي تصميم گرفتند از سنگ هاي آهکي يک کوه بي نام و نشان استفاده کنند، هيچ وقت خيال نمي کردند سنگ تراشيدن از چنين کوهي بتواند يکي از زيباترين

جاذبه هاي طبيعي شهرشان را رقم بزند.

غار سنگ ‌شکنان جهرم اگرچه تاريخ روشن و دقيقي ندارد، اما به اعتقاد بيشتر باستان شناسان، يکي از غارهاي طبيعي و دستکن اين شهر است که در دوران صفويان تراشيده شده است. غاري که

در جنوب غربي جهرم قرار گرفته و سال ها وسيله امرار معاش مردم اين منطقه بوده است.

سنگ هاي سفيد آهکي و شکل پذيري که در آن زمان از غار سنگ شکنان جهرم به دست مي آمد، معمولا صرف تزئين سردرها و بناهاي باشکوه و مهمي مي شد که يا به اشراف تعلق داشتند و يا به

حکومت. مرغوبيت اين سنگ ها به حدي زياد بود که آوازه شان حتي در شهرهاي مجاور هم پيچيده بود و معماران بناهاي شيراز هم در ساخت و سازهايشان از اين سنگ ها استفاده مي کردند. مثل

مسجد جامع عتيق شيراز که از اين سنگ ها در نماي آن به کار رفته است.

سنگ ‌شکنان جهرمي در زمان برداشت سنگ سعي مي کردند طوري پيشروي کنند که غار تخريب نشود و به اين ترتيب در گذر زمان ستون‌هايي به‌جا ماند که زيبايي غار را بيشتر مي کرد. اگر سري به

غار سنگ شکنان جهرم بزنيد مي بينيد که دهانه اين غار به حدي بزرگ است که مي توان با خودرو در آن رفت و آمد کرد!

غار سنگ شکنان 200متر طول دارد و عرض آن از 60 تا 130 متر متغير است. در حقيقت اگر مساحت اين غار را بخواهيد بايد بگوييم که اين غار سنگي، در حدود 20 هزار متر مربع مساحت دارد و 12

ورودي مختلف در آن تعبيه شده است. در غار سنگ شکنان مي توانيد 100 ستون سنگي را هم ببينيد که غار را شبيه به تالاري مجلل کرده اند.

سنگ هاي غار سنگ شکنان، از نظر مرغوبيت به دو دسته تقسيم مي شوند. دسته اول ستون هايي هستند که درز و شکاف هاي زيادي دارند و عملا کيفيت چنداني ندارند. به همين دليل هم سنگ

تراشان از خير استخراج آنها گذشته اند. اما دسته دوم که سنگ هاي مرغوب اين غار را شامل مي شوند، مربوط به ستون هايي است که روي آن ها درز و شکافي ديده نمي شود و براي جلوگيري از

ريزش سقف برداشت نشده‌اند.

پژوهشگران معتقدند که تعداد و قطر ستون هاي داخل غار در گذشته بيشتر از حال بوده است. اما سنگ شکنان نسل هاي بعدي به دليل آن که در حمل سنگ‌هاي استخراج شده بزرگ دچار مشکل

مي شدند، ستون هاي نزديک به دهانه غار را تراشيده اند و نتيجه اي تراش مداوم، لاغر شدن ستون ها و کم شدن توان بارپذيري آنها بوده است.

مردم محلي جهرم معتقدند که روزي خواجه کاظم، فرزند خواجه اسماعيل با اسب در حال گردش کنار رودخانه قلات جهرم بود که صداي ضربات پي در پي پتکي او را به طرف خود کشاند. پيرمردي که

سنگ هاي کوه را مي تراشيد با او هم صحبت و هم سفره شد و اين آشنايي خواجه اسماعيل با خانواده پيرمرد، عاشقي را برايش به دنبال داشت. اما مخالف خانواده خواجه اسماعيل با ازدواج اين

خانزاده ودختر پيرمرد رعيت، باعث شد تا پيرمرد شرط بگذارد که خواجه اسماعيل پيش او بماند و با هم در کوه کار کنند. جهرمي ها مي گويند که بعدها خواجه کاظم به استاد کاظم سنگ شکن معروف

شد و 300 سال قبل استاد کاظم وارث پيرمرد و غار سنگ شکنان جهرم شد.

با اين حال، محمد سپهر، دبير انجمن دوستداران ميراث فرهنگي جهرم در اين باره مي گويد: «داستان و روايت هاي مربوط به غار سنگ شکنان که در ميان مردم رواج دارد تحريف شده است و عده اي از

مردم با ادعاي اين که مالک غار هستند، مي خواهند آن را تصرف کنند.

غار سنگ شکنان جهرم، با تمام جاذبه هايي که دارد، هنوز در فهرست آثار تاريخي ايران ثبت نشده است اما اين روزها سازمان ميراث فرهنگي فارس با همکاري دانشگاه شيراز ستون هاي آن را مرمت

کرده و در صدد ثبت آن در فهرست ميراث ملي هستند.