همه چیز در باره نخل و خرما

نخل در آیات و روایات

خواص درمانی خرما

جنگل نخل استان فارس کجاست

نخل در قرآن

و با آن برایتان كشتزار زیتون و نخلها و تاكستانها و هر نوع میوه برویاند، در این عبرتی است برای مردمی كه می اندیشند. (نحل/11)

در قرآن مجید نام بسیاری از میوه ها و درختان میوه آمده است. ولی نام نخل بیش از همه اینها تكرار شده است.

كلمه نخل( جمع آن نخیل) و نخله در بیست آیه قرآن آمده است كه همه این آیات در این مورد نقل شد. شایان ذكر است كه در هشت آیه نام نخل به تنهایی ذكر شده در دوازده آیه دیگر در جمع میوه هایی دیگر مانند زیتون، انار و انگور ذكر شده است. بجز كلمه نخل نام نوعی خاص از درخت خرما به نام لینة در سوره حشر/5 آمده است. در دو آیه( 53 و 124) سوره نساء كلمه " نقیر" آمده كه به معنای " گودیی بر پشت هسته خرما" می باشد؛ یعنی چیزی بی ارزش. " قطمیر" كلمه دیگری است كه در قرآن در سوره فاطر/13 آمده است نیز به معنای چیزی بی اهمیت است هر چند در لغت به معنای پوست نازك بین خرما و هسته آن می باشد. كلمه " نوی" در سوره انعام /95 را علامه عبدالله یوسف علی در ترجمه قرآن خود هسته خرما معنی كرده است هر چند بسیاری از دیگر مفسران آن را هسته هر نوع میوه ای می دانند. همچنین كلمه "عرجون" به معنی چوب هلالی شكل خوشه خرماست كه خشكیده و به شكل داس برآمده است كه در سوره یس/39 هلال ماه به آن تشبیه شده است. كلمات " حبل" و " دُسُر" را كه در سوره لهب/5 و قمر/13 به ترتیب آمده است علامه یوسف علی، لیف خرما معنی كرده است.

اشارات قرآنی

1-  ایود احدكم ان تكون له جنة من نخیل و اعناب تجری من تحتها الانهار له فیها من كل الثمرات و اصابهُ الكبر و له ذریة ضعفاء فاصابها اعصار فیه نار فاحترقت كذلك یبین الله لكم الایات لعلكم تتفكرون. ( بقره/266)

آیا ازمیان شما كسی هست كه دوست داشته باشد كه او را بوستانی ازخرما و انگور بوده باشد، و جویها در پای درختانش جاری باشد، و هر گونه میوه ای دهد. و خود پیر شده و فرزندانی ناتوان داشته باشد، بناگاه گردبادی آتشناك در آن بوستان افتد و بسوزد؟ خدا آیات خود را برای شما این چنین بیان می كند، باشد كه بیندیشید.

2- وهوالذی انزل من السماء ماء فاخرجنا به نبات كل شیء فاخرجنا منه خضرا نخرج منه حبا متراكبا و من النخل من طلعها قنوان دانیة و جنات من اعناب والزیتون و الرمان مشتبها وغیرمتشابه انظروا الی ثمره اذا اثمر وینعه ان فی ذلكم لایات لقوم یومنون (انعام/99)

اوست خدایی كه از آسمان باران فرستاد و بدان باران هر گونه نباتی را رویانیدیم، و از آن نبات ساقه ای سبز و از آن دانه هایی بر یكدیگر چیده و نیز ازجوانه های نخل خوشه هایی سر فروهشته پدید آوردیم، و نیز بستانهایی از تاكها و زیتون و انار، همانند و ناهمانند. به میوه هایش آنگاه كه پدید می آیند و آنگاه كه می رسند بنگرید كه در آنها عبرتهاست برای آنان كه ایمان می آورند. "

3- و هوالذی انشا جنات معروشات و غیرمعروشات والنخل و الزرع مختلفا اكله و الزیتون و الرمان متشابها و غیرمتشابه كلوا من ثمره اذا اثمر و اتوا حقه یوم حصاده ولا تسرفوا انه لا یحب المسرفین. ( انعام/141)

و اوست كه باغهایی آفرید نیازمند به داربست و بی نیاز از داربست، و درختخرماو كشتزار، با طعمهای گوناگون، و زیتون و انار، همانند، در عین حال ناهمانند. چون ثمره آوردند از آنها بخورید و در روز درو حق آن را نیز بپردازید و اسراف مكنید كه خدا اسراف كاران را دوست ندارد.

4- و فی الارض قطع متجاورات و جنات من اعناب و زرع و نخیل صنوان و غیر صنوان یسقی بماء واحد و نفضل بعضها علی بعض فی الاكل ان فی ذلك لایات لقوم یعقلون.

( رعد/ 4)

و بر روی زمین قطعه هایی است در كنار یكدیگر و باغهای انگور و كشتزارها ونخلهایی كه دوتنه از یك ریشه رسته است یا یك تنه از یك ریشه و همه به یك آب سیراب می شوند و در ثمره، بعضی را بر بعضی دیگر برتری نهاده ایم. هر آینه در اینها برای خردمندان عبرتهاست.

5- ینبت لكم به الزرع و الزیتون و النخیل والاعناب و من كل الثمرات ان فی ذلك لایة لقوم یتفكرون.( نحل/11)

و با آن برایتان كشتزار و زیتون ونخلها و تاكستانها و هر نوع میوه برویاند، در این عبرتی است برای مردمی كه می اندیشند.

6- و من ثمرات النخیل والاعناب تتخذون منه سكرا و رزقا حسنا ان فی ذلك لایة لقوم یعقلون." ( نحل/67)

و از میوه هانخلها و تاكها شرابی مستی آور و رزقی نیكو به دست می آورید، و خردمندان را در این عبرتی است.

7- او تكون لك جنة من نخیل و عنب فتفجر الانهار خلالها تفجیرا."( اسراء/91)

"یا تو را بستانی باشد از درختانخرما و انگور كه در خلالش نهرها جاری گردانی."

8- واضرب لهم مثلا رجلین جعلنا لاحدهما جنتین من اعناب و حففنا هما بنخل و جعلنا بینهما زرعا. ( كهف/32)

برایشان داستان دو مرد را بیان كن كه به یكی دو تاكستان داده بودیم و بر گرد آنهانخلها و در میانشان كشتزار كرده بودیم.

9- فاجاءها المخاض الی جذع النخلة قالت یا لیتنی مت قبل هذا و كنت نسیاً منسیاً.( مریم/23)

درد زاییدن او را به سوی تنهدرخت خرمایی كشانید. گفت ای كاش پیش از این مرده بودم و از یادها فراموش شده بودم.

10- و هزی الیك بجذع النخلة تساقط علیك رطبا جنیاً."( مریم/25)

نخل را بجنبان تا خرمای تازه چیده برایت فرو ریزد.

11- قال امنتم له قبل ان اذن لكم انه لكبیركم الذی علمكم السحر فلا قطعن ایدیكم و ارجلكم من خلاف ولاصلبنكم فی جذوع النخل و لتعلمن اینا اشد عذابا و ابقی. ( طه/71)

فرعون گفت: آیا پیش از آن كه شما را رخصت دهم به او ایمان آوردید؟ او بزرگ شماست كه به شما جادوگری آموخته است. دستها و پاهایتان را از چپ و راست می برم و بر تنهدرخت خرما به دارتان می آویزم. تا بدانید كه عذاب كدام یك از ما سخت تر و پاینده تر است.

12-  فانشانا لكم به جنات من نخیل و اعناب لكم فیها فواكه كثیرة و منها تاكلون. ( مؤمنون/19)

با آن برایتان بوستانهایی ازخرما و انگور پدید آوردیم. شما را در آن باغها میوه های بسیاری است كه از آنها می خورید.

13- و زروع و نخل طلعها هضیم. ( شعراء/148)

و كشتزارها ونخلها با آن شكوفه های نرم و لطیف؟

14- و جعلنا فیها جنات من نخیل و اعناب و فجرنا فیها من العیون.( یس/ 34)

و در آن باغهایی ازنخلها و تاكها پدید آوردیم و چشمه ها را روان ساختیم.

15- والنخل باسقات لها طلع نضید. ( ق/10)

ونخلهای بلند با خوشه های بر هم چیده.

16- تنزع الناس كانهم اعجاز نخل منقعر. ( قمر/20)

كه مردمان را از زمین، همانند ریشه های از جای كندهنخل، بر می كند.

17-  فیها فاكهة و النخل ذات الاكمام. ( رحمن/11)

در آن میوه هاست ونخلها، با خوشه هایی كه درغلافند.

18-  فیهما فاكهة و نخل و رمان. ( رحمن/68)

در آن دو، میوه هست ونخل هست و انار هست.

19- سخرها علیهم سبع لیال و ثمانیة ایام حسوما فتری القوم فیا صرعی كانهم اعجاز نخل خاویة."( حاقه/7)

"آن عذاب را هفت شب و هشت روز پی در پی بر آنان بگماشت . آن قوم را چون تنه های پوسیدهخرما می دیدی كه افتاده اند و مرده اند."

20-و زیتونا و نخلاً. ( عبس/29)

و زیتون و نخل.

  نخل در روایات

1-  ابوبصیر(ره) روایت كرده :" ما به او، رسول خدا صلی الله علیه و آله ، كره و خرما هدیه كردیم زیرا او آن دو را با هم دوست داشت. ( سنن/ ابن ماجه/ سنن ابن داود)

2-   انس بن مالك از رسول خدا(ص) روایت كرده كه فرمود:" از خوردن غذای عشاء خودداری نكنید، حتی اگر شامل چند دانه خرما باشد. غفلت از خوردن غذای عشاء عمر را كوتاه می كند. ( سنن، ابن ماجه(

3- محمد بن احمد ذهبی از رسول خدا(ص) روایت كرده كه فرمود: اگر برایتان ممكن شد صبحانه را همراه خرما تناول كنید. (سنن/ نسایی)

4-  محارب بن دثار از عمر روایت كرده كه رسول خدا(ص) فرمود:" مثل مؤمن مانند نخل است. ( صحیح بخاری)

5- أمّ منذر روایت كرده كه زمانی رسول خدا(ص) به علی(ع) سفارش كرد كه زیاد خرما مخور زیرا به تازگی از بیماری شفا یافته ای و ضعیف هستی.( مسند احمد حنبل، سنن/ ابن ماجه)

6-  جابربن عبدالله  روایت كرده كه رسول خدا(ص) توصیه فرمود كشمش و خرما را با هم نخورید.(سنن/ ابن داود)

خواص خرما

این میوه سرشار از فیبر طبیعی است و روغن، کلسیم، گوگرد، آهن، پتاسیم، فسفر، منگنز، مس و منیزیم به وفور در آن یافت می‌شود. به علاوه خرما سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف است. به طوری که گفته شده وجود خرما در یک رژیم غذایی سالم و متعادل اجتناب‌‌ناپذیر است.

امروزه برخی از شکلاتها و شیرینی ها جای این میوه مقوی را گرفته و افراد خود را از این میوه سرشار از خواص محروم می کنند ، اما کارشناسان تغذیه تاکید می‌کنند هیچ ماده غذایی پر انر ژی تر و پر کالری تر از خرما در یبد غذایی وجود ندارد .

افراد به روش‌های مختلفی از خرما استفاده می‌کنند. مانند مخلوط کردن شیره خرما با شیر، خوردن آن با نان و کره تا تهیه غذا و شیرینی‌های لذیذ و مقوی متنوع. خصوصا در ماه مبارک رمضان ، خوردن خرما در ماه مبارک رمضان و باز کردن روزه توسط آن باعث می‌شود از زیاده‌خوری پس از افطار جلوگیری شود. وقتی بدن مواد غذایی خرما را جذب می‌کند، احساس گرسنگی رفع می‌شود؛ بنابراین می‌توان سایر مواد غذایی را کم‌تر و آرام‌تر خورد. هر صد گرم خرما بیش از 300 کالری انرژی تولید می‌کند. خرما انرژی کافی را به افراد خسته می‌رساند.

خرما در درمان یبوست، اختلالات روده‌ای، مشکلات قلبی، ضعف جنسی و اسهال مفید است و جزو مواد غذایی ملین به شمار می‌آید. به همین دلیل برای افرادی که از یبوست رنج می‌برند مفید اعلام شده است. مواد موجود در خرما، برای درمان هرگونه اختلال روده‌ای مفید است و مصرف مداوم آن رشد باکتری‌های مفید در روده را افزایش می‌دهد.خرما بخشی از رژیم غذایی سالم است چرا که قند، چربی، پروتئین و انواع ویتامین‌های ضروری در آن موجودند. بنابراین این ماده غذایی در مقابله با کمبود وزن، کمک مؤثری خواهد بود.ثابت شده است خرمایی که شب در آب خیس شده و صبح مصرف شود، برای قلب‌های ضعیف مفید است. اگر این کار را دو بار در هفته انجام دهید به تقویت قلب خود کمک کرده‌اید.خرماهای رسیده حاوی پتاسیم هستند. پتاسیم نیز برای کنترل اسهال مفید است. به علاوه این محصول به راحتی قابل هضم بوده و از این رو در بر طرف شدن مشکلات ناشی از اسهال کمک می‌کند.

جنگل نخل استان فارس چتر سبز استان فارس

جهرم از معدود شهرستانهای ایران محسوب می شود که بیش از  6 درصد از سطح زیر کشت محصول خرما ی ایران را به خود اختصاص داده .

بر بلندای این شهرستان که قرار بگیری میتوانی بهتر ،  سر سبزی باغها و چترهای سر به فلک کشیده را نظاره گر باشی شهری در زیر چتر سبز تیره پیش ها ی تَرُک و این حکایت  سخت کوشی و استقامت مردمان این دیار است.

انبوهی نخلهای این شهرستان به قدری بوده و هست که این دیار را از دیر باز به عنوان جنگل نخل به شهرت رسانده .

خرما در جهرم از نظر سطح زير كشت رتبه دوم و از نظر توليد حايز رتبه سوم كشوري است به همين سبب اين محصول در اين شهرستان داراي اهميت فراواني است.

با رسيدن فصل بهار، گرده افشاني يا بارور كردن نخيلات در جهرم آغاز مي‌شود، اين كار با بازشدن غلاف خرما كه به آن طارونه میگوییم  صورت مي‌گيرد.

درختان خرما از نيمه دوم اسفند ماه آغاز به گل‌دهي كرده و عمليات گرده‌افشاني نيز در آن زمان آغاز مي‌شود و تا نيمه ارديبهشت ماه ادامه مي‌يابد.

 گرده مورد نياز براي گرده افشاني از باغات خود شهرستان تهيه شده و عمليات گرده‌افشاني به صورت دستي توسط افرادي كه ماهر ناميده مي‌شوند انجام مي‌شود و در صورت به تأخير افتادن عمل گرده‌افشاني محصول كيفيت خوبي ندارد.

 به طور معمول گرده‌افشاني به روش‌هاي پاشيدن گرده، توسط ماهر انجام می شود  .

به این شیوه که افراد ماهر گرده و خوشه درخت نخل نر را در کنار خوشه های تارونه نخل ماده قرار داده و و برای لقاح بهتر نوک لگاره های شکوفه دار هر پنگ را با نخ نازکی می بندند و به این شکل اقدام به لقاح مصنوعی درختان نخل می کنند. این کار باید با ظرافت خاص انجام شود و در صورت عدم توجه به اصول گرده افشانی، درخت نخل قادر به ثمر دهی مناسب نخواهد بود و خرمای

 زماني كه نخل گرده‌افشاني مي‌شود هم كيفيت و هم كميت محصول بالا مي‌رود و كشاورزان مراقبند تا از گرده‌هاي مناسبي استفاده كنند چراكه اگر از اين گرده‌هاي آفت‌دار استفاده كنند ثمر نخل خوب نمي‌شود. شهرستان جهرم با دارا بودن نزدیک به  5000 هكتار سطح زير كشت نخيلات يكي از مناطق مهم خرما‌خيز‌‌‌ فارس و ایران  محسوب مي‌شود .

در جهرم سالانه بيش از 30 هزار تن خرما توليد مي‌شود كه عمده رقم خرماي كشت شده در شهرستان رقم شاهاني است.

(از خودم پرسیدم چرا خدا در باره نخل این طوری با ما معامله کرده همه درختا رو خودش لقاح میکنه ، این یکی رو گذاشته دست ما ؛خوب خدایا این یکی هم خودت لقاحش رو انجام میدادی ماهر چه سختی ها که میکشه: سالی 4 بار باید بالای هر نخلی بره یه بار خارگیری و پیش برون کنه یه بار دیگه بره بسازه دوباره بعد از مدتی بره روی پیش بزاره در نهایت بره خرما را ببره بیاره پایین. به حرفش خوشه کسی از دل ماهر خبر نداره که تا حالا با همه محارتی که داره چند بار از نخل پرت شده .

بعد خودم جواب خودمو دادم شاید خدا میخاد به بنده هاش بگه که چقدر ضعیفن فقط یه دونشو تحت اختیار بندش گذاشته تا ببینه بنده هاش چکار می کنن و چی میگن .)

ارقام خرما در جهرم

   در ايران حدود 400رقم خرما گزارش شده است در بین مهمترین ارقام ایران می توان، استعمران، مضافتی، کبکاب، شاهانی، زاهدی، ربی، خضراوی، برهی، حلاوی، خاصویی، آل مهتری، خنیزی و مرداسنگ را نام برد که هر کدام در مناطق و استانهای مختلف دارای اهمیت خاص خود هستند و به تناسب علاقه و ذائقه ها به صورت متفاوت تولید می شوند.

خرمای معروف جهرم  شامل، شاهانی ،زاهدی، ، کبکاب.مضافتی

بعضی از خصوصیات ارقام مهم خرمای جهرم

شاهانی (Shahany)    

این رقم در مناطق مختلف به نامهای متفاوتی نامیده شده است. و در زبان محلی جهرمی ها به آن شونی گفته می شود که  حدود 95 درصد از نخلهای جهرم را شامل می شود. جزو خرماهای نرم، ولی دربعضی مناطق به صورت خرمای خشک ا ستفاده می شود. رقمی میان رس و دیر رس و بسیار مطلوب می باشد. این رقم که دومین رقم ایران از نظر سطح زیر کشت است در نقاط مختلف کشور پراکنده است اما اکثر سطح زیر کشت را جهرم به خود اختصاص داده

این رقم به علت شیرینی زیاد وخوش رنگی خرمای آن، مصرف داخلی فراون دارد. میوه شاهانی کشیده و دارای نوک باریک است رنگ رطب آن زرد مایل به قهوه ای رنگ است.خارک این رقم نیز شیرین است و مقداری از محصول شاهانی به صورت خارک به مصرف می رسد. بهترین نوع شاهانی در نخلستانهای جهرم تولید می شود و در این منطقه از ارقام «تر» محسوب می گردد.

مضافتی (Mozafati)  

خرمای مضافتی را شاید بتوان یکی از خوش طعم ترین و دلچسب ترین انواع خرمای جهان دانست. به ویژه آن که این خرما بیشتر به صورت رطب مورد استفاده قرار می گیرد و کمتر کسی را میتوان یافت که پس از خوردن یک دانه از خرمای مضافتی احساس بسیار مطلوبی به او دست ندهد. این خرما که دارای رنگ مشکی جذابی می باشد . در بین خرمای شاهانی جهرم جلوه گری کرده و مورد علاقه ذائقه مردم این دیار و ایران است.

زاهدی یا قصب (Zahidi) 

رقم زاهدی نیز مانند رقم دیری از ارقام خشک به شمار می رود. در بعضی از مناطق به عنوان رقم نیمه خشک است.در مناطقی ا زکشور به عنوان قصب از آن نام برده شده است.

میوه در مرحله خارک زرد رنگ، در مرحله رطب قهوه ای روشن و در مرحله خرما قهوه ای متمایل به قرمز تا زرد کمرنگ می شود. زاهدی یا زهدی در زبان عربی به معنای فراوان و ارزان است.

شکل میوه، بیضی کشیده و انتهای آن کاملاً باریک و نوک تیز است. از ارقام بسیار مرغوب است و دارای خاصیت انبار داری خوب و حمل ونقل آن بسیار آسان و از ارقام صادراتی است. به دلیل قند زیاد زاهدی که از ارقام صنعتی می باشد برای تهیه الکل، سرکه به کار می رود و جایگزین خوبی برای استفاده در کنار چایی به جای قند می باشد.

کبکاب (Kabkaab)  

رقم کبکاب ازارقام جدید تولید  در چند دهه  اخیر در جهرم می باشد که کشت این نوع به میزان زیادی افزایش یافته و از ارقام زود رس می باشد .

کبکاب از نظر قند موجود بسیار شیرین و پر شیره می باشد. اندازه حبه کبکاب بسیار درشت می باشد، (خارک) این رقم قابل استفاده نیست. لذا برای مصرف می بایستی آن را قبلاً پخت و خشک کرد. رنگ میوه در مرحله خارک و رطب زرد است و در حالت رسیدن کامل به صورت قهوه ای تیره در می آید. مصرف آن بیشتر در حالت رطب و خرما است. و جزو ارقام «تر» محسوب می شود.

اجزاى نخل:
اسامى اجزاء نخل كه تمامى اجزاى آن بعنوان وسايل زندگى مردم منطقه جهرم در گذشته استفاده مي‏‏‏‏‏‏شده .

1- تفه  (محفظه ‏اى كه در نخل نر ماده اى به نام ابره در آن هست و بوسيله ابره درخت ماده را بارور مي‏ نمايند.

2- پنگ (محل آویزان شدن خرما بر شاخه )

3- دار پنگ یا تغله (دسته پنگ )

4- خارك يا خرك (خرماى نارس)

5- دُم‏باز (محصولی که نیمی از آن خارک و نیمی از آن رطب شده باشد)

6- رطب ( مرحله ای قبل از خرما شدن که محصول دارای آب فراوان می باشد)   
7- کُرنگ ( میوه های نارس و آفت زده )

8- گُرز(قسمت ابتدایی و دسته  برگ نخل )

9- پِش (برگ نخل)

10- اسه (هسته)

11- پيرچه (محفضه ابتدایی هر برگ از نخل)

12- خار

13 – لگاره ( هر یک ازشرابه های پنگ )

14- کلفه ( نوک خرما و محل اتصال به لگاره)

15- توختک (ابتدای برگ نخل و محل اتصال به تنه)

16 – مخینه (تنه نخل )

17 – کچ (پنیر نخل)

18 – تارونه (محفضه ابتدایی برای نگهداری لگاره ها )

مراحل رسيدن ميوه خرما :
1- مرحله اول كه آنرا «اباب» مي‏گوييم حکم گل را دارد
خلالو: مراحل اوليه رشد ميوه بعد از عمل تلقيح را خلالو گويند. در اين مرحله ميوه كروى شكل و زرد مايل به سبز و قطر آن حدود نيم سانتيمتر است.
پودوز: ميوه درشت‏تر مي‏ شود و قطر آن به 5/1 –2 سانتيمتر مي‏ رسد و از حالت كروى بيرون مي‏آيد و رنگ آن سبز روشن است.
خارك يا خرك: در اين مرحله ميوه به رنگ زرد يا قرمز در مي‏ آيد و اندازه آن نيز بزرگتر مي‏ شود.
رطب: خارك از نوك شروع به تغيير رنگ، نرم شدن و رسيدن مي‏كند و در اين مرحله قابل خوردن مي‏ باشد.
خرما: آخرين مرحله رسيدن ميوه است. ميوه خرما در اين مرحله مقدار قابل ملاحظه اى از آب خود را از دست مي‏ دهد و نسبت آب به قند در آن به حدى مي‏ رسد كه تا اندازه اى از عمل تخمير جلوگيرى مي‏شود. اين مرحله شبيه به حالت كشمش درانگور است. بافت قسمت خوراكى ميوه كه در حالت رطب كاملاً نرم شده بود در اثر از دست دادن رطوبت بتدريج سخت مي‏ شود.
پوسته در بسيارى از ارقام به قسمت گوشتى ميوه كاملاً چسبيده و زمانى كه قسمت گوشتى ميوه چين و چروك بر مي‏ دارد پوسته ميوه هم چروكيده مي ‏شود. در بسيارى از ارقام پوست ميوه ضمن چروك برداشتن مي‏ شكند و براى حمله امراض و آفات به قسمت گوشتى ميوه راهى ايجاد شده كه اغلب از همين راه ميوه آلوده مي ‏شود. اگر خرما را تحت فشار زياد پرس كنند براى مدت يكسال به خوبى مي‏توان آن را نگه داشت.

آفت :
حشره تال Tal( کَره ) و عنكبوت و حشره تارون Taron باعث نابودى نخل مي‏ گردند كه اينگونه حشرات رنگ ميوه را تغيير داده و طراوت آنرا از بين مي‏ برد و نخل را خشك و از رشد آن جلوگيرى مي‏ كند و همچنين حشره تال جوانه هاى نخل را مي‏ خورد و تارون نيز با رخنه در ساقه نخل باعث از بين بردن آن مي‏ شود.

انواع صنايع دستى محصول نخل
1- حصير(سله) Hasir
2- جولت (زنبيل مخروطی شکل برای جا بجایی اشیاء مختلف مثل تنباکو و ذغال)
3- سجاده Sajjadeh
4- خورجين
5- تُخ (نوعی سینی پهن که روی آن آرد ریخته می شده )
6- بادبزن دستى
7- كلاه
8- كپر Kapar
9- دروک ( زنبیل کوچکی که برای چیدن دمباز قبل از موسم برداشت خرما استفاده می شده )
10- كُت يا قفس ( بای نگهداری مرغ و خروس و کبوتر مورد استفاده بوده )
11- سر سودی ( پوشش درب کوزه های آب )

12- جا نانی ( محل نگهداری نان )

13- عصا و چوب دستی
14- جاروب (از پیش)
15- سپو – نوعى سينى لبه دار
16- كمبار يا طناب
17- جارو از پنگ
18- انواع سفره
19- سرپوش غذا
20- ظرف هاى خرما (پدی )
21- توندون Tovandun
22- اته Atu
23- درانى Dorani
24- پروند Parvand
اجزاء نخل به فارسى و گويش منطقه جهرم :
 نخل
ترك Ratok
تنه
كنده Kondah
گرز
مخنه Me khene
دانه سبز
پودوز Podoz
خوشه نخل
پنگ Pong
خرماى نارس و شيرين رنگ شده
خرك Kharak
نضج نيافته
 دم پز Dompez
گرد باروري
ابره Abre
پايه های برگ نخل
توختك Tovakhtak
الياف
پيرچه Pirche

محصولات فرعى خرما :

سركه:
هر ساله مقدارى از خرما در اثر عدم مراقبتهاى بهداشتى و بسته بندى در منازل، مغازه ‏ها، انبارهاى عمده فروشى و صادراتى معيوب مي‏شود و ديگر نمي‏تواند به صورت خرما قابل مصرف و فروش باشد. ميوه خرماى انبار شده هنگاميكه مورد حمله آفات و امراض قرار گيرد و ترشيده شود و يا كپك بزند. ارزش اقتصادى آن نقصان مي‏يابد و مهمتر از آن تبديل مواد قندى (با درجه بالاى توليد كالرى در بدن) به مواد اسيدى با درجه بسيار پايين توليد كالري) در بدن است. معمولاً از اين نوع ميوه هاى معيوب براى تهيه سركه استفاده مي‏شود.
روش تهيه:
ميوه خرماهاى معيوب را وزن مي‏كنند و در ديگ سربازى مي‏ريزند و سپس معادل هم وزن آن آب به ديگ اضافه مي‏كنند. البته بهتر است كه در ابتدا يكى دوبار ميوه را با آب فشار قوى شستشو دهند تا گرد و خاك آنها از بين برود. و مخلوط را حرارت مي‏دهند در اثر جوشيدن مقدارى از شيره داخلى سلولهاى ميوه خارج مي‏شود. سپس با پارچه ململ مخلوط را صاف مي‏كنند تفاله جدا شده را دوباره در ديگ مي‏ريزند و با مقدارى آب مي‏جوشانند تا تمام شيره ها خارج شود در صورت لزوم اين كار را دو يا سه بار تكرار مي‏كنند. بعد، شيره ‏هاى گرفته شده را روى هم مي‏ريزند و مدتى حرارت مي‏دهند تا غليظ شود محلول غليظ شده را در بطريهاى بزرگ و يا خمره ‏هاى مخصوص سركه مي‏ريزند و به ازاى هر يك ليتر محلول 31 گرم مخمر سركه به آن اضافه مي‏كنند. روش اضافه كردن مخمر به محلول چنين است: ابتدا مخمر محاسبه شده را به كل محلول اضافه مي‏كنند و آن را براى مدت 24 ساعت در حرارت 25 درجه سانتيگراد قرار مي‏دهند و سپس به بقيه محصول اضافه مي‏كنند و دهانه خمره و يا بطرى را مي‏بندند. بهتر است كه خمره ها را با پارچه هاى ضخميى بپوشانند و هر چند روز يك بار آنرا خوب به هم بزنند.بعد از دو هفته مايع زلال را با سيفون از خمره ها مي‏ كشند و وارد خمره مي‏كنند و به نسبت وزن مايع از سركه مادر به آن اضافه مي‏كنند و 2 تا 3 ماه آن را در حرارت 22 تا 25 سانتي‏گراد قرار مي‏دهند. تا خوب ترش شود سپس سركه زلال را با كمك سيفون از ظرف خارج مي‏كنند و در حرارت 66 درجه سانتي‏گراد براى مدت 15 دقيقه قرار مي‏دهند تا سركه پاستوريزه شود. بعد آنرا در ظرفهاى كوچك و به فروش مي‏رسانند معمولاً از هر دو كيلو خرما حدود يك كيلوگرم شيره و از هر يك كيلوگرم شيره حدود 6 ليتر سركه به دست مي‏آيد. اگر تهيه سركه از روى اصول بهداشتى انجام گيرد مي‏توان آنرا يك محصول جنبى خرما به حساب آورد محصولى كه مي‏تواند بر درآمد باغدار بيفزايد.

عرق تارونه:
پوست تازه تارونه كه عربى آن كفرى است به طورى كه در كتابها نوشته اند داراى خواص زيادى است. از جمله مقوى حجم و روح و قلب و دماغ است. كوبيده آن قابض است و اسهال را بند مي‏آورد. ماليدن خمير تارونه به لثه ‏هاى دندان باعث تقويت آنها و برطرف كردن پيوره و چرك و خون لثه مي‏شود. عرق تارونه داراى عطر بسيار مطبوعى است و مصرف آن اسهال و دل پيچه را برطرف مي‏كند. طرز تهيه عرق تارونه بسيار ساده است. مقدارى از تارونه تازه را به قطعات كوچك تقسيم مي‏كنند و در داخل يك ديگ يا ظرف ديگرى مي‏ريزند و سپس مقدارى آب به آن مي‏افزايند و حرارتش مي‏دهند بخار ايجاد شده را در مجاور آب سرد تبديل به مايع مي‏كنند و اين مايع را به نام عرق تارونه در بازار مي‏فروشند كه مخصوصاً در شيراز معمول است وجنبه تجارتى هم دارد. هر چه نسبت تارونه به آب زيادتر باشد عرق مرغوبتر و گرانتر است.

پنير نخل:
در جوف، تارونه ماده سفيدرنگى مثل پشمك وجود دارد كه اعراب به آن طلع و افراد محلى در ايران به آن پنير مي‏گويند اين ماده كه قسمتى از گلها را تشكيل مي‏دهد بسيار مقوى و براى رفع اسهال مفيد است. خوردن حدود 3 گرم از آن رفع تشنگى مي‏كند و مصرف آن باعث تقويت قواى جنسى مرد و زن مي‏شود. در ناحيه جوزا انتهايى درخت و پاجوشهايش بافتهاى بسيار مقوى و ظريفى وجود دارد كه اهالى منطقه خرماخيز اغلب آنها را به مصرف خوراك مي‏رسانند.
در بعضى نقاط از اين قسمت عشيره اى كه لاگيم Lagmi ناميده مي‏شود مي‏گيرند كه از آن مشروب الكلى ساخته مي‏شود. اگر هنگام گرفتن شيره از جوانه دقت نشود درخت خشك مي‏شود.
هسته خرما:
نسبت وزن هسته خرما به وزن تمام ميوه تقريباً بين 10 تا 14% است. در ممالك خرماخيز هر ساله براى مصارف داخلى و صادراتى مقدارى خرما بدون هسته تهيه مي‏شود. هسته هاى جدا شده از ميوه ارزش غذايى دارد و معمولاً آنها را آرد مي‏كنند و براى تهيه نان يا خوراك دام به مصرف مي‏رسانند نتايج آزمايشهايى كه بر روى جايگزين كردن آرد هسته خرما به جاى موادى مانند آرد جو در جيره غذايى طيور صورت گرفته است، نشان داده است كه تا ميزان 10% آن مجاز است.
زرگرها و نقره ‏سازها از هسته خرما زغال چوب تهيه مي‏كنند و از آن براى صيقل دادن ظروف نقره اى و يا مصارف ديگر استفاده مي‏كنند.
استفاده از برگ و تنه درخت خرما :
تنه درخت خرما چون از الياف بسيار سخت و محكم تشكيل شده است روستائيان از آن به عنوان تير در پوشش ساختمانها و پلها استفاده مي‏كنند و در اين موارد اغلب تنه را بعد از برش طولى مورد استفاده قرار مي‏دهند. چوب خرما به مصرف فيبرسازى و كاغذسازى نيز مي‏رسد. از برگ درخت خرما نيز استفاده هايى به عمل مي‏آيد كه به شرح زير است:
سايبان
باغداران و زارعين هنگام برداشت و نگهدارى محصول احتياج به محلى دارند كه سايه دار و نسبتاً خنك باشد. براى اين منظور از برگهاى خشك درخت خرما استفاده مي‏كنند و آنها را بر روى سقف و اطراف سايبان قرار مي‏دهند و گاهى با پاشيدن آب بر روى آنها تا اندازه اى هواى خنك مي‏سازند اين محل را آلاچيق و يا كپر مي‏ نامند.
ظروف بافتني
برگچه ‏هاى درخت خرما را از برگ اصلى جدا مي‏ كنند و آنها را مي‏ خيسانند. سپس از آنها كفش، سبد، حصير، خورجين و ظروف كوچك ديگر مي‏ بافند. از برگهاى جوان، بادبزن و اشياء بسيار ظريف، ته كلاه و غربال بافته مي‏ شود.
سوخت
خانواده صاحب باغ و كارگرانى كه در باغ كار مي‏كنند از برگهاى خشك شده خرما براى پختن غذا استفاده مي‏كنند. از زمان هرس، دمبرگ برگهاى خشك شده را از فاصله 3 تا 50 سانتي‏مترى تند قطع مي‏كنند و يك سال بعد قسمت باقيمانده آن نيز قطع مى ‏كنند و براى مصرف سوخت زمستانه استفاده مي‏ كنند و در تهيه پالان الاغ نيز مورد استفاده قرار مي‏ گيرد و در بعضى نقاط به علت سبك بودن از آن براى آموختن فن شنا استفاده مي‏ گردد.

ساخت تسبيح از هسته خرما
در منطقه جهرم به مانند مناطق ديگر از هسته خرما صرفاً جهت تغديه دام براى ازدياد شير و رفع گرسنگيشان استفاده مي‎شده است. و تابحال موارد استفاده آن براى ساخت وسايل زينتى كاربرد نداشته است. براى ساخت تسبيح ابتدا هسته هاى خرما را پس از جمع‎آورى به مدت چندروز درآب خيساندم و پس از آن برروى آتش هسته را جوشانده تا حالت نرم مانندى براى سوراخ نمودن وسط هسته به وجودآيد پس از سرد شدنه هسته ‎ها آنها را به وسيله سوزن بزرگ و درفش(وسايل كفاشي) وسط آنرا براى عبور از نخ سوراخ نمودم و دوطرف آنرا به وسيله چكش قطع نمودم و به وسيله سمباده و سوهان هسته هارا سوهان زدم و نخ را از بين آنها عبور دادم و كه به صورت تسبيح از هسته خرما به وجود آمد.

درسی از نبی مکرم اسلام نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله و سلم
مثل المؤمن مثل النّخله، ما أخذت منها من شی ء نفعک

حکایت مؤمن چون نخل است هر چه از آن گیرى سودت دهد.