|
کودک و محبت اهل البیت علیهم السلام
نویسنده: حمید نجفیان
نهاد خانواده از نهادهاي مهم جوامع بشري است كه بسياري از نيازهاي زيستي و رواني انسان ها را برآورده مي كند .
روایات ما يكي از مهم ترين وظايف خـانواده ها در امر تربـيت فرزندان را
دوستي پيامبر، محبت اهل بيت او علیهم السلام و قرائت قرآن می داند .
کودک و محبت اهل البیت علیهم السلام
نویسنده: حمید نجفیان
نهاد خانواده از نهادهاي مهم جوامع بشري است كه بسياري از نيازهاي زيستي و رواني انسان ها را برآورده مي كند .
روایات ما يكي از مهم ترين وظايف خـانواده ها در امر تربـيت فرزندان را
دوستي پيامبر، محبت اهل بيت او علیهم السلام و قرائت قرآن می داند .
متأسفانه پرداختن به مشكلات زندگي و تلاش براي رفاه و لذت بيشتر بسياري از والدين را از وظايف مهم تربيتي دور كرده است .
آشنا كردن والدين با اين وظيفه و معرفي كردن راه كارهاي عملي به آنها كه در بحث راه كارها مي آيد .
انتقال ارزش ها و باورداشت هاي جامعه به فرزندان ازمهم ترين كاركردهاي خانواده است .
از سوي ديگر، محبت و دوستي اهل بيت به ويژه محبت امام زمان>عج< از ارزش هاي برجسته جامعه ديني به شمار مي آيد كه انتقال اين ارزش مهم ، همانند ارزش هاي ديگر از كاركردهاي نهاد خانواده است.
در اين بخش پیرامون نقش خانـواده در فرايند انـتقال محبت ائمه علیهم السلام به ویژه امام زمان>عج< به بحث می نشینیم و راه كارهايي را بررسي خواهيم كرد كه خانواده بايد در پيش گيرد تا بتواند محبت امام زمان>عج< را به فرزندان خود منتقل كنند در اين میان به آسيب هايي خواهيم پرداخت كه در اين فرايند فراسوي نهاد خانواده قرار دارد .
شناخت اين راه كارها و آسيب ها، به خانواده ها كمك مي كند تا بتوانند محبت اهل بيت را با تاثير گذاري بيشتري به فرزندان خود هديه دهند و نيك بختي دنيوي و اخروي آنها را تضمين كنند.
الف- اهميت و نقش محبت اهل البيت Gخصوصاً امام زمان>عج< در سعادت فرزندان
براساس جهان بيني ما، در وراي اين دنيا، آخرتي در پيش است كه نيك بختي ما در آن جا ، در همين دنيا رقم می خورد پس اين ما هستيم كه مي توانيم آينده اي روشن و پر از نيكي براي خودمان آماده كنيم.
براساس مباني ديني ، محبت اهل بيت و ارادات به ايشان از جمله راه هاي ميان بُر و سريع براي رسيدن به سعادت اُخروي است .
چه بسا بتوان ادعا كرد كه اگر محبت اهل بيت علیهم السلام در دل كسي نباشد ، بعيد است بتواند در آخرت نجات يابد .
شايد بر همين اساس يكي از وظايف والدين ، انتقال محبت اهل بيت علیهم السلام به
فرزندان شمرده شده است . چنان كه علي علیهم السلام از پيامبر ص نقل مي فرمايد :
«أدِّبوا أولادَكم علي ثلاث خصالٍ،حبّ نبِّيكم و حبِّ اهلِ بيته و قرائة القرآن»
فرزندان خود را بر سه صفت تربيت كنيد: دوستي پيامبرتان، محبت اهل بيت او و قرائت قرآن .
حال كه محبت اهل بيت علیهم السلام اين قدر مهم است و نقش مهمي در رستگاری انسان دارد، ضرورت دارد والدين و نظام تربيتي- آموزشي جامعه ما، تلاشي دو چندان براي انتقال اين محبت به فرزندان از خود نشان دهند .
با دقت وتامل در رواياتي كه از پيشوايان ديني به ما رسيده مي توان معناي صحيح و كامل محـبت را دريافت آن چه از مجـموع اين روايات به دست
مي آيد اين است كه محبت يعني دوستي همراه با عمل به دستورات اهل بيت و به عبارت ديگر، دوستي اهل بيت، و در گفتار، كردار و پندار مانند آنان بودن .
چنين محبتي مي تواند سعادت و خوش بختي را براي خانواده ها به ارمغان آورد. اين مطلب را مي توان به خوبي از كلام امام باقرع استفاده كرد ايشان به جابر جعفي مي فرمايد:
« يا جابر ابلغ شيعتي عني السلام و اعلمهم انه لا قربة بيننا و بين الله عزوجل و لا يتقرب اليه الا بالطاعة. يا جابرا مع اطاع الله و احبنا فهو و لينا ومن عصي الله لم ینفعه حبنا »
اي جابر! از طرف من به شيعيانم سلام برسان و به آنان بگو هيچ نزديكي
بين ما و خداوند وجود ندارد و نزديكي به او حاصل نمي شود مگر به پيروي از او. اي جابر! هر كس خدا را اطلاعت كند و ما را نيز دوست بدارد، دوست ما است و هر كس خدا را فرمان بُرداري نكند دوستي ما براي او ثمربخش نخواهد بود.
از اين روايت استفاده مي شود كه محبت اهل بيت ، پيوندي ناگسستني با فرمان برداري خداوند دارد .
ب- محبت زمينه پذيرش ديگر احکام و اخلاق ديني
از راه محبت اهل بيت علیهم السلام به ويژه حضرت امام زمان>عج< مي توان ديگر احـكام ديني و آمـوزه هاي اخلاقي را به فرزنـدان منتقل كرد؛ چون وقتي امام خوبي ها نزد آنها محبوب شد، در عمل به سوي او گرايش مي يابند و او را الگو و مرجع خود قرار مي دهند. اين از ويژگي هاي انسان است كه اگر كسي نزد او محبوب شد، سعي مي كند در گفتار و رفتار به او توجه كند و از او الگو گيرد.
شايد حضرت علي ع براساس همين نكته مي فرمايد:
« من احب شيئا لهيج بذكره »
كسي كه چيزي را دوست داشته باشد همواره به ياد اوست .
بنابراين ، محبت حضرت ، بستري فراهم مي آورد كه فرزندان به سمت خوبي ها گرايش يابند .
ج- اُلگو برداری کودکان در محبت ائمه اطهار علیهم السلام
منظور از الگوها ، كساني هستند كه فرزند رفتار آنها را سرمشق خويش قرار مي دهد ، مثل والدين، مربیان . آنان در اين باره دو نقش برعهده دارند :
1- خودشان ، در گفتار وكردارمحبت ائمه اطهار علیهم السلام را در دل فرزند به وجود آورند . در اين صورت ابتدا بايد خودشان معصومین علیهم السلام را دوست بدارند و اين محبت در كردار و گفتارشان بروز يابد.
بنابراين والدين ومربیان كه الگوي كودكان هستند بايد عاشق حضرات باشند و اين عشق را نشان دهند، براي مثال، هنگام شنيدن نام ائمه اطهار علیهم السلام ، اداي احترام كنند و...
2- پدر و مادر بايد الگوهاي خوب را به فرزند معرفي كنند. به بيان ديگر زمينه اي فراهم آورند تا فرزندشان به سمت الگوهاي مثبت گرايش يابد. اين الگوها عبارت اند از: دوستان، محيط آموزشي و تربيتي (ثبت نام در مدرسه اي مناسب يا مراكز فرهنگي خاص) و خويشان و آشنايان.
خلاصـه، فرزند بايد با كساني ارتباط داشـته باشد كه عاشق ائمه اطهار علیهم السلام هستند تا در نتيجه فرزند در ارتباط با آنها بر اثر الگوپذيري، محبت ائمه علیهم السلام در درونش نهادينه شود. البته اين امر نبايد حالت تحميلي يابد كه كودك را مجبور به دوستي با كسي كنيم بلكه با شيوه هاي نرم و مناسب ، زمينه دوستي فرزند با افراد گروه ها و مراكز مناسب را فراهم آوريم تا خودش با ميل و رغبت به سمت آنها برود .
د - روشهای انتقال محبت و ارادت اهل البیت(ع) به ویژه امام الزمان>عج< به کودکان و نوجوانان
منظور آن است كه والدين و مربیان در راه با ارزش جلوه دادن محبت ائمه اطهار علیهم السلام به طوري تلاش كنند كه اين محبت و دوستي ، يكي از ارزشهاي مهم براي فرزند تلقي شود. در اين باره لازم است پدر و مادر نكاتي را رعايت كنند :
*الف) تعظيم و تكريم حضرت از سوي والدين كه پيش تر بيان شد
*ب) بيان زيبايي هاي اهل البیت علیهم السلام
هر انساني، عاشق زيبايي است. بنابراين، اگرما زيبايي ها و صفات نيك ائمه اطهار علیهم السلام را به زبان كودكان بيان كنيم آنها عاشق ائمه مي شوند ، چنان كه حضرت امام صادق علیهم السلام مي فرمايد :
خداوند بنده اي را كه ما اهل بيت را نزد مـردم محبوب كند رحمت نمايد... همانا به خدا سوگند اگر سخنان زيباي ما را براي مردم روايت مي كردند به سبب آن عزيزتر مي شدند.
براي نمونه به چـند زيبايي رفـتاري وظاهـري ائـمه(ع)اشاره مي کنیم.
1. كمك به شيـعيان ستمديده : در نوشتـه اي از حضـرت به شيخ مفيد اين چنين آمده است: ما نظرخود را از شما بر نمي گيريم و فراموشتان نمي كنيم كه اگر چنين بود گرفتاري ها شما را از پاي مي انداخت .
2. مهرباني با شيعيان: حضرت صادق ع مي فرمايند: البته ما به شما از خودتان مهربان ترهستیم.
3. پدر بودن ائمه براي پيروانشان : احاديثي كه اشاره دارد ائمه در مورد مومنان به منزله پدري مهربان، بلكه مهربان تر از پدر هستند .
4. ناراحتي ائمه اطهار علیهم السلام به ویژه امام الزمان>عج< با نـاراحتي شيعيان؛ در برخي احاديث آمده كه امام در ناراحتي شيعيانش محزون مي شود و در مصائب آنها متأثر و در بيماري ايشان بيمار.
5. زيبايي ظاهري ائمه اطهار علیهم السلام به ویژه امام الزمان>عج <: در روايات متعدد آمده كه حضـرت مهدي>عج< شبيـه ترين افراد به پيـامبر ص است و
می دانیم كه نبي مكرم اسلام ص زيباترين و خوش صورت ترين مردم بوده است . هم چنين در برخي روايات آمده كه رسول خدا ص فرمودند:
« المهديُ طاووسُ اهلِ الجنة »
مهدي طاووس بهشتيان است.
6. دعاي ائمه اطهار علیهم السلام درحق ما : درنوشته هایی كه از ائمه علیهم السلام بـه ویژه امام الزمان>عج< رسيده ايشان چنين مي نويسد: ... زيرا ما با دعايي كه از خداوند زمين آسمان پوشيده نيست در پي حفظ آنان ( شيعيان ) هستيم .
*ج) بيان جايگاه والاي امام معصومFدر نظام عالم و فوايد امام
با توجه به اين كه انسان ها شيفته افراد بزرگ و بزرگوار هسـتند ، مي توان با بيان اينكه ائمه اطهار علیهم السلام واسطه فضل الهي بر بندگان و مايه قـوام و ايستادگي آسمان ها و زمين است و نيز تمام نعمت هاي الهي به واسطه آنها به مـا مي رسد و نشناخـتن پیشوایان دین با زندگي و مرگ جاهلي مساوي است محبت ائمه اطهار علیهم السلام را در دل فرزندان پديد آورد .
*د) زيبايي هاي دوران ظهور و حضور حضرت امام الزمان>عج<
به واسطه این که ما در زمان حیات وحضور امام عصر>عج< به سر می بریم و او تنها امام حَیِّ ما است ، عنوان نمودن زیبایی های شخصیتی او و عصر ظهور و بروز آن امام غائب>عج< از اهمیت ویژه ای بر خوردار است.
به يقين اگر فرزندان ما درك كنند كه هنگام ظهور مردم و طبيعت چقدر زيبا مي شوند عاشق ظهور حضرت و خود ايشان مي گردند. و اینک به چند نمونه از ويژگي های دوران ظهور اشاره مي كنيم:
1. هيچ انسان فقيري پيدا نمي شود كه انسان به او صدقه بدهد.
2. زمين و آسمان تمام نعمت هاي خود را ارزاني مي كنند به طوري كه زمين سرسبز و پرآب، با درختان و ميوه هاي فراوان مي شود.
3. امنيت فردي، اجتماعي و اخلاقي كامل در زمين حاكم مي گردد.
4. همه مشكلات و گرفتاري ها برطرف مي شود.
5. انسانهاي با ايمان حاكم زمين خواهند شد.
اين روايات، به طور تفصيلي در روايات عصر ظهور بيان شده است و مي توان به آنها مراجعه كرد .
* هـ) دقت والدين در نام نهادن بر فرزندان
يكي از حقوق فرزندان بر والدين، نام نيك نهادن برآنهاست . شايد دليل آن اين باشد كه در حقيـقت همين نامگذاري ، به نوعي بيان ارزش ها و تلـقين اين نكته است كه اهل بيت براي ما جايگاه ويژه دارند. پس بدون ترديد ، ذكر نام نيك معصومان علیهم السلام باعث تأثير پذيرفتن از آنها در كردار كودكان مي شود.
مثلاً وقتي نام مهدي در فضاي خانه برده شود، باعث يادآوري حضرت نزد فرزندان است كه مقدمه محبت ايشان را فراهم مي آورد .
*و) برپايي جلسات ياد ائمه اطهارFدر منزل بويژه جشن ميلاد آنان
معمولا فرزندان، عاشق مراسم جشن و شادي هستند. بنابراين اگر والدين بكوشند دست كم در نيمه شعبان جشن مختصري در منزل برپا كنند و از خويشان و فاميل دعوت نمايند و پذيرايي مختصري به عمل آورند اين كار اندك اندك عشق و محبت را در دل فرزندان مي كارد .
يكي از دانشمندان سني مصـري، كتابي در مورد فضيلت هاي حضرت زهرا س به نام« فاطمه و الفاطميون » نوشته است.
وقتي از او انگيزه اش را درباره نوشتن اين كتاب پرسيدند، پاسخ گفت كه در كودكي پدرم به مناسبت ايام ولادت حضرت زهرا (س) مجلس جشن در خانه برپا مي كرد و من از ميهمانان پذيرايي مي كردم و از همام كودكي محبت حضرت زهراJدر دل من ايجاد شد .
*ز) تشويق فرزندان
اگر فرزند كاري انجام داد كه علاقه او را به ائمه اطهار علیهم السلام مي رساند مثل: صلوات فرستادن هنگام شنیدن نام آنها ، بلند شدن هنگام شنيدن نام حضرت مهدی>عج< رفتن به مكان هاي منتسب به ائمه اطهار علیهم السلام و... او را تشويق كنيم و بگوييم امامان هم تو را دوست دارند؛ اين كار در دراز مدت باعث ژرف شدن رابطه کودک با ائمه اطهار علیهم السلام خواهد شد .
*ح) حضور در مكان هاي مرتبط با ائمه اطهار علیهم السلام
اگر والدين همان طور كه در مورد پوشاك و خوراك فرزندان احساس مسئوليت مي كنند و همواره اين نياز را به شكل شايسته اي برطرف مي سازند در مورد نيازهاي معنوي او نيز اين احساس را داشته باشند، فرزنداني با تربيت اسلامي، تقديم جامعه خواهند کرد. از اين رو اگر از برنامه هاي خانواده ها حضور در مجالس ياد ائمه اطهار علیهم السلام ، مجالس جشن و شادي، مجالس ذكر اهل بيت ، مجالس معرفتي ویژه کودکان درباره ائمه علیهم السلام باشند به يقين فرزنداني عاشقِ وجود نازنين ائمه اطهار علیهم السلام تربيت خواهند كرد؛ زيرا حضور در آن مكان ها و مجالس ، باعث يادآوري حضرت می شود
همين يادآوري ، سبب مي شود كه كودك خود را در محضر ائمه علیهم السلام احساس كند و براي حركت به سمت و سويي بكوشد كه ائمه اطهار علیهم السلام بدان علاقه دارند.
درحقيقت همه اينها زمينه محبت معصومین علیهم السلام را فراهم مي آورد.
*ط) د عا كردن
نقش دعا و توسل در رسيدن به خواسته ها چنان روشن است كه نيازي به استدلال ندارد، چون همه ما در زندگي بارها آن را تجربه كرده ايم . اما متاسفانه نكته اي كه شايد از آن غفلت شده ، دعا كردن والدين براي فرزندان است تا در مسير صحيح قرار بگيرند. در اهميت دعا براي فرزندان همين بس كه حضرت امام سجاد ع در صحيفه سجاديه دعاي 25 را به فرزندان خود اختصاص مي دهد و از خداوند نيك بختي آنها را مي خواهد.
نكته ديگر اين كه مردان بزرگ، از دعاي والدينشان بسيار تأثير پذيرفته اند. براي مثال مرحوم علامه مجلسي نويسنده كتاب شریف« بحار الانوار » ، به بركت دعاي پدر خويش به اين مقام بلند رسيد ، چرا كه وقتي ايشان نوزاد بوده، شبي پدرش در نماز شب احساس مي كند الان هر دعايي بكند، برآورده مي شود. درهمان هنگام فرزندش يعني علامه مجلسي كه درگهوار بود از خواب بيدار مي شود و گريه مي كند پدر هم در همان حال در حق او دعا مي كند و بعدها ايشان به اين مقام بزرگ مي رسد . نيز اين نكته جالب به نظر مي رسدكه مستحب است انسان در قنوت نماز صبح خويش اين دعا را بخواند:« ربنا هب لنا من ازواجنا و ذرياتنا قرة اعين و اجعلنا للمتقين اماماً » پروردگارا ما را از جفتمان فرزندانی مرحمت فرما که مایه چشم روشنی ما باشد و ما را پیشوای اهل تقوا قرار ده .
نتيجه اين كه نبايد از نقش مهم دعا در تربيت فرزندان وايجاد محبت ائمه اطهار علیهم السلام در دل آنها غافل بود .
*ي) هديه دادن به فرزند در مناسبت هاي مربوط به حضرت
اگر قرار است چيزي براي فرزند تهيه گردد يا مسافرتي كه مي پسندد يا غذايي كه او دوست دارد برايش فراهم شود بهتر است در زمان هايي انجام گيريد كه منتسب به حضرت است؛ اين خود در جلب محبت به حضرت بسيار مهم به نظر مي رسد، براي مثال روزهاي جمعه ها كه متعلق به حضرت است، غذايي براي كودك درست شود كه او دوست دارد .
نكته: اگر موارد بیان شده را در قالب هنر اجرا كنيم، بسيار تأثيرگذارتر خواهد بود. براي مثال ، ويژگي ها و زيبايي هاي حضرت را در قالب داستان ، فيلم، كتاب ، لوح فشرده و... به فرزندان خود منتقل كنيم.
تجربه عملي در تفهيم ولادت و شهادت ائمه علیهم السلام به كودك
ميزان علاقه مندي كودك به ائمه اطهار علیهم السلام بستگي به محيط با نان دارد كه در تزريق اين محبت در دل كودك از هر وسيله مناسبي استفاده نمايند .
* امروز روز ولادت امام رضا ع است.
ساعت 7 صبح، حسن كوچولو از خواب بيدار شده بعد از شستن صورت مشغول خوردن صبحانه شد.
ناگهان تمام حواسش معطوف اطرافش گرديد.
نگاه او اين طور نشان مي داد كه مي خواهد سؤالي بپرسد !؟
حسن : مادر، پدر اين بادكنك ها و اين تورهاي رنگي چيست ، مگر جشن تولد است !؟ .
پدر : آري جشن تولد است
حسن: جشن تولد چه كسي؟ من كه الان تولدم نيست؟
حالا موقع آن رسيده تا با بردن نام امام مورد نظر همراه با تعظيم و تكريم و بيان مهرباني و محبت آن امام و در صورت امكان ، تعريف يك قصه كوتاه از بزرگواري ، شجاعت، نظم و ... آن حضرت ، علاوه بركاشتن بذر محبتش در قلب كودك ، يك الگوي بي نظير رفتاري را براي كودكان معرفي نماييم و اگر يك هديه كوچك هم چاشني كار كنيم نورٌ علي نور خواهد شد .
*و يا در روزهاي شهادت با نصب يك نوار مشكي رُبان دُور تا دُور حال سرويس و اتاق يا يك پارچه و علم كوچك يا بادكنك مشكي، محيط را طوري براي كودك جذاب نماييد تا وي خود ، آغازگر اين پرسش شود كه پدر، مادر اينها را براي كه و براي چه نصب كرده ايد ؟
و اکنون نوبت شماست تا ...
چند تذ كر موثر
1. براي معرفي ائمه به كودكان به دنبال روشها و مفاهيم موثر و عميق و غيرسطحي باشيد .
2. نبايد براي كودكان به ويژه خردسالان به تصاوير و مفاهيم غير واقعي از ائمه متمسك شد و از آنها شخصيتي به دور از ويژگيهاي يك انسان معمولي ساخت .
3. نكاتي كه راجع به زندگاني و حيات و خصوصيات زيباي ائمه اطهار علیهم السلام براي كودك بيان مي شود بايد در فهم و حوصله وي بگنجد و علاوه برالگو برداري از آن خصوصيات معنوي، امامان علیهم السلام را عزيز نزد خداوند جلوه داد.
4. هديه دادن كتاب داستان مربوط به آن معصوم علیهم السلام و قرائت داستانها با لحن خوش براي خردسالان يا تهيه CD انيميشني زندگاني ائمه علیهم السلام و... كه متناسب با فهم و سن كودك باشد قطعا مؤثر خواهد بود .
5. به صورت ماهيانه اعياد و وفيات هـر ماه را با خط درشت بر تـكه كاغـذي نوشته و به ديوار نصب كنيد تا كودك از زمان اين عيـدها و شهادتها اطلاع داشته باشند و با آمادگي واشتياق بيـشتري از اين ايام استقبال نمايند و اين فرصت بسيار مناسبي است براي طرح اين آموزشهاي ديني .
6. براي اين كه كودك احساس كند كه روز ولادت و اعـياد واقـعاً روز جشن و شادي و تفريح اسـت برنامه خريد لباسـها ی نو رفتن به پيك نيك و پارك و شهربازي را در اين ايام برنامه ريزي نماييد .
|
