کودک و روزه داری

نویسنده : حمید نجفیان

در سیره معصومین ع آموزش روزه داری قـبل از این که کودکان و نوجوانان به سن تکلیف برسند آغاز می شود و نزد آنان بهترین سن برای تعلیم روزه سن تمیز و تشخیص خوب از بد است .

مناسب است تا وی را برای مراسم سحر بیدار نموده تا به جای صبحانه سحری بخورد و با مراسم سحر و نوای دلنشین آن اُنس بگیرد و با تشویق وترغیب او را به ادامه روزه درطول روز مراقبت نمایند واگر بی تاب شد، به او افطاری دهند و باز او را به ادامه روزه اش تا انتهای روز تشویق نمایند . 

کودک و روزه داری

نویسنده : حمید نجفیان

در سیره معصومین ع آموزش روزه داری قـبل از این که کودکان و نوجوانان به سن تکلیف برسند آغاز می شود و نزد آنان بهترین سن برای تعلیم روزه سن تمیز و تشخیص خوب از بد است .

مناسب است تا وی را برای مراسم سحر بیدار نموده تا به جای صبحانه سحری بخورد و با مراسم سحر و نوای دلنشین آن اُنس بگیرد و با تشویق وترغیب او را به ادامه روزه درطول روز مراقبت نمایند واگر بی تاب شد، به او افطاری دهند و باز او را به ادامه روزه اش تا انتهای روز تشویق نمایند .

امام صادق ع می فرمایند :                                                

ما کودکانمان را در هفت سالگی به روزه گرفتن به اندازه ای که توان آن را دارند، تا نصف روز، بیشتریا کمتر ، دستور می دهیم؛ هرگاه تشنگی وگرسنگی برآنان غلبه کرد افطار می کنند ، تا به روزه عادت کنند وتوان روزه داری بیابند ، شما کودکانتان را در نُه سالگی به روزه گرفتن به هر اندازه ای که می توانند، امر کنید، هرگاه تشنگی برآنها غلبه کرد افطار کنند.       

روش آموزش روزه داری

امام زین العابدین ع می فرمایند :

اما روزه آموزشی: این است که وقتی کودک نزدیک بلوغ رسید، برای تربیت و نه آنکه واجب باشد به روزه گرفتن واداشته می شود .

همان طورکه بیان شد ازجمله مبانی آموزش آموزه های دینی از جمله روزه ، دو اصل تدریج وتسهیل است .

در آموزش روزه ، انتظاری که از کودک داریم نباید بیش از توانش باشد؛ چرا که خداوند هیچ فرد یا گروهی را به بیش از طاقتشان مکلف نکرده ونباید انتظار داشت کودک با دو یا چند روز ، روزه داری به آن عادت کند ، بلکه باید با سهل گیری وبا تکیه بر اصل تدریج این فرایند را در وجودش تقویت کرد ،به همین جهت معصومین ع شروع این آموزش را برای پسران از نُه سالگی و برای دختران چند سال قبل از سن بلوغشان می دانند .

عقیده آنان این است که تاآنجا که تاب دارند روزه بگیرند اما هرگاه تشنگی وگرسنگی بر آنها غلبه کرد افطار کنند، به تدریج که توانایی کودکان بیشتر می شود ، مدت بیشتری را روزه می گیرند و این فرایند ادامه می یابد تا آنجا که بعد از چند سال به راحتی می توانند تمام روز را روزه بگیرند.

دیدگاه نامناسب برخی از والدین

بارها دیده شده ،عده ای از والدین وشاید برخی مربیان ، خصوصاً در مورد دختران نو بالغ،نه تنها آنان را تشویق به روزه داری وتمرین روزه نمی کنند ،بلکه تصورشان هم این است که آنان طاقت گرفتن روزه را ندارند، در نتیجه روزه از آنان ساقط است ، چنین افرادی با چنین تصوری نه تنها کودک را تشویق به روزه داری نمی کنند ،بلکه بهانه ای هم برای روزه گریزی به دست کودک خواهند داد . چنین کودکان نوبالغی غالباً در سنین نوجوانی وجوانی هم تن به روزه گرفتن نخواهند داد وگناه این فرار از روزه ؛ هم به پای خود نوبالغ و نوجوان نوشته خواهد شد وبه شکل مضاعفی بر والدین و مربیانی که چنین تصوری را به وی القاء نموده اند .

کودکان نو بالغ و ضعف ناشی از روزه

در شرع مقدس هر مکلفی موظف به انجام تکالیف شرعی است مگر، معذورین؛ یعنی کسانی که انجام تکالیف شرعی برایشان مشقت دارد ،آن هم مشقتی که عقلاً قابل تحمل نیست .

چون همان خدایی که روزه راواجب فرمود ، در صورت مشقت فراوان ، روزه را محکوم به حکم حرمت و بطلان می داند . اما در خصوص روزه کودک ، نمی توان ابتداءً با این تصور که او تازه به سن تکلیف رسیده (خصوصاً در مورد دختران نوبالغ )وتوان روزه گرفتن را ندارد ،او را از روزه گرفتن منصرف کرد ؛ بلکه می بایست به او این گونه القاء نمود که (عزیزم سحر برخیز و با نیت روزه گرفتن سحری را میل کن، اما اگر در وسط روز گرسنگی و تشنگی به تو فشار وارد نمود و طاقت ادامه روزه نداشتی روزه ات را افطار کن.)

حداقل فایده این القاء این است که اولاً روزه خواری برای او به صورت یک عادت در نمی آید و ثانیاً وی به ازاء هر روز افطار آن هم به خاطر مشقت فراوان ، فقط یک روز، روزه قضا برعهده خواهد داشت اما در صورت نیت نکردن و روزه نگرفتن از ابتدا ، هم قضا و هم کفاره بر عهده او خواهد بود و قطعاً بچه ها به خاطر روح پاک و لطیفشان به این القاء والدین و مربی پاسخ مثبت خواهند داد.

تذ کرهای مؤثر در آموزش روزه داری

1. با نزدیک شدن به سن تکلیف احکام روزه اعم از واجبات ومبطلات و...

را با زبان کودکانه برایش بیان نمایید.

2. قبل از فرا رسیدن ماه رمضان ، ثواب واهمیت این ماه برای بچه ها بیان شود وآنان را برای ورود به ماه مبارک رمضان آماده کنید .

3. مختصری از فواید بهداشتی روزه مثل استراحت معده ومضرات پرخوری وآداب روزه با لحنی ساده وجذاب برای بچه ها بیان نمایید.

4. بیان دیگر فواید روزه همچون به یاد بیچارگان وگرسنگان افتادن خالی از فایده نیست .

5. با آنان پیرامون ثواب افطاری دادن به دیگران وانفاق به مستمندان در ماه مبارک رمضان گفتگویی ترتیب دهید .

6. باتشویق، رغبت و علاقه را در کودک ایجاد نمایند و او را برای روزه گرفتن به هر میزانی که طاقت دارد آماده سازید.

7. باید برای بچه ها متذکر شد که روزه فقط نخوردن ونیاشامیدن نیست بلکه باید تمام اعضای شخص روزه دار روزه باشد و از انجام هر گونه عمل حرام خوداری نماید؛ یعنی با زبانش دروغ نگوید ،با دستانش عمل ناپسندی انجام ندهد و...

8. باید به آنان تفهیم کرد که که در صورت عدم تحمل روزه و مجبور شدن بر افطار ، از خوردن در انظار دیگران به خصوص هم کلاسی ها خوداری نماید .

9. مادران وخواهران محترم مربی باید متوجه باشند که در ایام عادت ماهیانه به واسطه عدم اطلاع فرزندان و دانش آموزان نوبالغ از موضوع، از تناول آب

و غذا در انظار آنان خوداری نمایید .

10. مناسب است تا مراسم سحری و افطاری با منظره ای دلنشین و دوست داشتنی جلوه داده شود .

11. آنچه که خوشایند بچه ها است این است که در گستردن سفره افطار به والدین کمک نمایند ،پس آنان را محروم نسازید .

12. برای تبریک وخوشایند وی به خاطر روزه داریش ، تهیه غذای مورد علاقه وی می تواند روزه را برایش دلچسب تر نماید .

13. در پایان ماه مبارک رمضان ودر روزعید سعید فطر ،جشنی برای تبریک به بچه ها ، بابت موفق شدن به روزه داری و بندگی خداوند بزرگ ،به شکل مطلوب ترتیب دهید .

14. وباید توجه داشت که هر رفتار و گفتاری برای شیرین و گوارا کردن اعمال عبادی خصوصاً نماز وروزه در ذائقه بچه ها ، حسن عاقبت والدین و مربیان را در پی خواهد داشت .